De onmogelijkheid van full-colour-drukwerk

Jawel, ik meen het: full-colour-drukwerk is onmogelijk! Toch zien we het dagelijks, dus wat ijl ik nou? Ik bedoel gewoon te zeggen dat full-colour niet letterlijk betekent dat elke kleur gedrukt kan worden. Dit is goed om te beseffen als jouw ontwerpen en foto’s er als drukwerk anders uit blijken te zien dan je zou hebben gedacht op basis van jouw beeldscherm.

Wat is het verschil tussen beeldscherm en papier?

Het verschil tussen scherm en drukwerk is enorm. In zekere zin zijn ze zelfs elkaars tegenovergestelde. Ga maar na. Als jouw scherm uit staat, is het zwart. Als je er iets op wilt zien, moet dat door er licht aan toe te voegen, met wit als maximum. Bij papier is het precies andersom. ‘Niets’ is een wit vel. Daar kun je inkt aan toevoegen, waarbij zwart het maximum is. Ook de primaire kleuren, oftewel de basiskleuren waarmee elke andere kleur gemengd wordt, zijn anders. Het beeldscherm gebruikt rood, groen en blauw. Kleuren op de printer of drukpers hebben cyaan, magenta en geel nodig. Het systeem is precies omgekeerd, dus ook de meng-kleuren zijn precies de tegenpolen. Cyaan is de negatieve kleur van rood, magenta van groen en geel van blauw.

Precies omgekeerd?

Nou ja, dat ‘precies’ valt best tegen in de praktijk. In een ideale wereld zouden de drukinkten veel helderder zijn dan de beste inktfabriek kan produceren. Of toners natuurlijk. Omdat toners en inkten een vergelijkbare rol vervullen, noem ik vanaf nu alleen inkten. Het zal sommigen zijn opgevallen dat ik er eentje over sloeg toen ik cyaan, magenta en geel noemde, namelijk zwart. In een ideale wereld zou zwart namelijk niet nodig zijn. Met de zuivere kleuren cyaan, magenta en geel zou je zwart moeten kunnen mengen. Maar dat wordt lelijk en niet donker genoeg. Dus is zwart een nodige aanvulling op de 3 basis-inkten.

Wat is het ‘echte’ systeem?

Het werkelijke kleurspectrum is veel groter dan wij mensen kunnen waarnemen. Dus met dat in het achterhoofd is het een lastige vraag om te beantwoorden wat ‘echt’ is. Of toch niet? We kunnen het veel simpeler houden en dan is het antwoord ineens duidelijk. Bij kleuren mengen gaat het er namelijk om wat wij zien. Dus als we een knoop moeten doorhakken, is het menselijk oog de doorslaggevende factor. En ons oog heeft rood, groen en blauw als basiskleuren. Dat is dus het enige echte systeem. Wat er op papier gebeurt is eigenlijk een afgeleide daarvan. Licht wordt weerkaatst door het papier. En inkt houdt de weerkaatsing van bepaalde kleuren tegen. Zo goed en zo kwaad als het kan.

Maar ‘full-colour’ is cyaan, magenta, geel en zwart…

Dat is precies waarom ik vind dat full-colour-drukwerk niet bestaat. ‘Full-colour’ zou moeten slaan op alle kleuren die wij mensen normaal gesproken kunnen zien. Drukwerk gebruikt in wezen het tegenovergestelde systeem en kan daarbij niet eens de ideale kleuren gebruiken.

De afwijking valt toch wel mee?

Hoe erg de afwijking is, zie je pas als je het hele spectrum bekijkt. In de eerste illustratie zie je wat ik bedoel. De grote driehoek heeft rood, groen en blauw als uiterste punten. Daartussenin zie je ideaal cyaan, magenta en geel. Als je die als mengkleuren gebruikt, is de driehoek al veel kleiner; qua oppervlakte een kwart van de rood/groen/blauw-driehoek. En zelfs die driehoek is groter dan wat we met de werkelijke drukinkt-kleuren kunnen mengen, zoals je ziet in de tweede illustratie. Ook zie je in illustratie 3 de ‘echte’ kleuren en hun ‘full-colour’-surrogaat.

En Pantone-kleuren?

Er zijn uiteraard meer drukkleuren dan cyaan, magenta, geel en zwart. Als er steunkleuren gebruikt worden, is het mogelijk om een betere match te krijgen dan dat de kleur met percentages van cyaan, magenta, geel en zwart wordt benaderd. Toch staat niet elke kleur in de Pantone-waaier. Sommige kleuren worden pas fel genoeg als het licht uitstraalt. Papier weerkaatst licht.

Dus daarom ziet jouw ontwerp er op het scherm anders uit!

Beseffen hoe onmogelijk full-colour-drukwerk is, helpt met begrijpen waarom de kleuren van jouw beeldscherm afwijken op drukwerk. Neem het standaard blauw van een hyperlink en maak er een afdruk van. Je zult zien dat het blauw op de print totaal anders is dan op het scherm. En dat geldt voor veel kleuren. Hobbyisten hebben hier geen idee van, dus die leveren ontwerpen in met kleuren die niet te drukken zijn. Ik als professioneel grafisch vormgever hou standaard rekening met het eindproduct. Als ik weet dat het uiteindelijke doel drukwerk is, dan werk ik in de cyaan/magenta/geel/zwart-kleurmodus, dus dan kies ik automatisch uitsluitend kleuren die te mengen zijn met drukinkten. Maak ik een website? Dan kan ik werken met het veel grotere kleurenpalet van de rood/groen/blauw-kleurmodus. En dan komt er onvermijdelijk iemand die zegt: “Ik ben heel tevreden over de website. Kun je ook visitekaartjes voor me maken met dezelfde kleuren?” Eh…